Upala išijadičnog nerva: Koji su uzroci i simptomi išijasa?

Pojam upala išijadičnog nerva, uglavnom se odnosi na bolove u slabinskom delu kičme. Bol je obično neprijatan, i pomera seodnosno širi na delove išijatičnog mišića, zadnjice i u donje ekstremitete.

Osim bolova, javljaju se i druge tegobe. Primer je limitacija pokretljivosti u ovomdelu kičme, pogoršanje i porast ovih bolova tokom i posle kretanja, oslabljenje mišića i poremećena osetljivost kože. 

Izvor ovakvih tegoba može biti intervertebralni (međupršljenski disk), naprezanje mišića, degenetarivne promene, ali i mnogi drugi uzroci.

Drugi nazivi za upalu išijadičnog nerva i bolove u leđima:

Išijas ili lumbošijatični sindrom.

Na internetu možete naići na nazive kao što su:
houser, lumbago, išijalgija (ishialgija) či blokada lumbalne kičme ili akutni bol u leđima.
Na engleskom jeziku: Sciatica

U ovom članku pružamo više informacija o išijadičnom nervu i njegovoj upali, mada, u ovom slučaju se ne radi o upali u pravom smislu reči.

Išijadični nerv - ukratko

Ukratko navodimo par informacija o išijadičnom nervu.

Stručno se naziva nervus ischiadicus.

To je kičmeni nerv. Radi se o korenu kičmene moždine L4 - S3 (koren lumbalne i sakralne kičmene moždine). Vlakna korena (prednja i zadnja) izlaze iz kičmene moždine i zajedno formiraju kičmene nerve.

Išijadični nerv je najveći nerv u našem telu. Njegova debljina je slična debljini malog prsta ruke. Navodi se približni prečnik od oko 1 centimetar.

Osim kičmenom moždinom, prolazi još i zadnjim delom karlice ispod sedećeg mišića - musculus gluteus maximus. Dalje se spušta butinama i negde otprilike na visini kolena se grana na dva sledeća dela - n. tibialis a n. fibularis communis.

Inervira, odnosno snabdeva veliki deo donjeg ekstremiteta i mišiće donjeg uda, od butine, potkolnice pa do noge.

Ako se nekim načinom ošteti ili pritisne, uzrokuje neprijatan i intenzivan bol i druge neurološke probleme.

Išijas je...

Karakteriše ga neprijatan bol koji se širi iz područja kuka, uglavnom u jedan donji ekstremitet, tačnije u zadnju stranu butine, potkolenicu i, u najtežim slučajevima, u nogu.

Bol je praćen slabljenjem mišića do poremećaja njihove pokretljivosti i poremećaja osetljivosti kože u datom predelu. Problemi sa išijadičnim nervom otežavaju pokretljivost, uzrokuju bol pri sedenju i generalno pogoršavaju kvalitet života.

Problemi uglavnom potiču od pritiska nerva, a uzroci mu mogu biti različiti.

Uzrok išijasa je pritisak na bedreni živac, što izaziva iritaciju istog. Na osnovu ovog javlja se intenzivan i neprijatan bol. Stručno se ovo naziva išijalgija.

Izvori ovakvih poteškoća mogu biti razna patološka stanja :

• oštećenja na nivou mišića i tetiva
• nezgoda
• oštećenje intervertebralnog diska
• degenerativne promene diskova, pršljenova, osteohondroza
• anatomske anomalije, kao što je spondilolisteza i drugi poremećaji položaja i zakrivljenosti kičme
• infekcija u obližnjem području (primer je tuberkuloza kičme)
  • akutne zarazne bolesti sa komplikovanim tokom
• prehlada, otok kičme
• osteoporoza
• ankilozantni spondilitis - ili Behterevljeva bolest
• bolesti karličnih organa
  • genitourinarni sistem, bubrezi
  • digestivni sistem
• metabolički poremećaj kao što je dijabetes
• autoimune bolesti
• tumorska bolest

Bol u datom području može nastati i kao posledica trudnoće.

Među najčešćim uzrocima išijalgije su mehanički problemi sa kičmom i njene degenerativne promene. Ovi problemi uglavnom potiču od preteranog opterećenja kičme u mladosti.

Primeri su podizanje teških predmeta, nepravilna tehnika rukovanja ili neodgovarajuće savijanje i nekoordinisani pokreti.

U tabeli su navedeni osnovni uzroci bola i nelagodnosti koji proizilaze iz poremećaja kičme

Faktori rizika koji dovode do problema sa kičmom

U vezi sa razvojem tegoba sa kičmom pominju se i neki faktori rizika.

1. Pol – uglavnom ima za cilj veću zastupljenost u muškoj populaciji. Povećana stopa je uglavnom uzrokovana preopterećenjem kičme sa stanovišta profesije. Kada se veća fizička snaga muškaraca koristi u određenim zanimanjima.

2. Kretanje i položaj – ovaj faktor rizika je zastupljen kod poslova sa dugotrajnim radom na jednoj poziciji ili sa preopterećenjem na jednoj strani. U ovom slučaju, pol više nije odlučujući.

Slično tome, nagli pokret je čest uzrok.

Loše držanje ili neprikladan položaj za spavanje i loš dušek za spavanje su takođe problem.

3. Starost – kao važan faktor rizika, posebno u produktivnom periodu osobe. A to je povećana pojava problema sa kičmom od otprilike 30 do 50 godina starosti.

4. Način života – ima sveukupni uticaj na zdravlje. U slučaju problema sa kičmom, važan je sedeći posao ili sedeći način života i nedostatak vežbanja.

Suprotnost neaktivnosti je preopterećenje kičme pri naglim i neuobičajenim fizičkim naporima, posebno kod neobučene osobe.

5. Gojaznost i prekomerna težina zajedno sa sedentarnim načinom života dovode do dugotrajnog prekomernog opterećenja kičme. Rezultat je bol u leđima.

Zanimljivi članci o prekomernoj težini i gojaznosti:
Koja je razlika između prekomerne težine i gojaznosti?
Šta je BMI i kako se izračunava?
Prekomerna težina i gojaznost kod mladih i dece

6. Vibracije sa frekvencijom od 5 Hz dovode do oštećenja jezgra diska. Primeri izvora vibracija su teški industrijski poslovi, kao i profesionalni vozači kamiona.

7. U degenerativnom procesu kao mogući izvor poteškoća ukazuje se i pušenje.

4 najčešća uzroka išijasa

Prijavljeno je da je među najčešćim uzrocima bola išijadičnog nerva njegovo ugnjetavanje, koje nastaje na osnovu 4 mehanizma.

1. Diskus hernija

Iščašljenje međupršljenskog diska, odnosno hernija diska, izaziva kompresiju išijadičnog nerva. Ovaj mehanizam spada među najčešće uzroke raznih bolova u kičmi. Može se desiti, ali i ne mora, na primer, nakon povrede i prekomernog opterećenja kičme.

2. Suženi kičmeni kanal

Kičmeni kanal - canalis vertebralis ima cevasti oblik i formira se od otvora pršljenova. Kičmeni kanal sadrži kičmenu moždinu.

Kičmena moždina prolazi kroz kičmeni kanal otprilike do 1. - 2. lumbalnog pršljena L1 - L2. Dalje, od njega polazi snop nerava, koji se naziva i Cauda ekuina, odnosno konjski rep.

Suženje ovog kanala, koje se naziva i spinalna stenoza, zapravo je suženje prostora u kičmenom kanalu. Suženje je izvor ugnjetavanja. Može se javiti nakon povrede ili degenerativnog procesa.

Ovaj uzrok je najmanje uobičajen od 4 pomenuta.

3. Spondilolisteza

To je pomeranje ili klizanje tela pršljena u odnosu na donji susedni pršljen. Najčešće se javlja u predelu L i S kičme (L lumbalni - lumbalni, S krsni - sakralni).

Pršljenovi su međusobno povezani složenom strukturom ligamenata koji ih stabilizuju u određenom položaju u odnosu jedan prema drugom. Uzrok pomeranja (olisteza - na grčkom) može biti oštećenje kostiju, mišića ili ligamenata.

Spondilolisteza se deli na:

1. istmična - uz kršenje integriteta pršljena u predelu isthmusa - luka pršljena
2. displastična - razvojni poremećaj zglobnih površina pršljena
3. degenerativna - u slučaju degenerativnih promena na intervertebralnom disku iu narednom periodu iu zglobovima
4. jatrogena - uzrokovana operacijom na kičmi

4. Često zbog skraćenog mišića u obliku kruške - sindrom misculus piriformis 

Musculus piriformis, mišić kruške, je mali pljosnati karlični mišić u predelu zadnjice. Nalazi se u blizini išijadičnog nerva, ispod najvećeg glutealnog mišića (musculus gluteus makimus).

Pod određenim uslovima, mišić pritiska išijatični nerv, što dovodi do različitih neuroloških problema. Naravno, i bol - ishalgija.

Uzrok je uglavnom kontrakcija ili povećan tonus, spazam mišića piriformisa i ugnjetavanje, odnosno kompresija išijadičnog nerva.

Bolovi se često javljaju pri dužem sedenju, a u kasnijoj fazi već posle 15 minuta. Problem je sedenje na tvrdoj prostirci ili na biciklu. Bol se pogoršava prilikom hodanja, hodanja uz stepenice ili savijanja napred sa ispruženim donjim udovima.

Ovaj sindrom najčešće dovodi do:

• produženo sedenje, sedenje sa prekrštenim nogama doprinosi još više
• dugotrajna vožnja
• trčanje, pokretne aktivnosti u pravcu od napred ka nazad, bez rotacionih pokreta
• nagle promene smera kretanja – fudbal, košarka i druge sportske aktivnosti
• vožnja biciklom, ako je sedište loše podešeno

Simptomi išijasa smanjuju kvalitet života, i to ne samo zbog bolova.

Bolovi mogu biti visokog intenziteta, a kretanje tj neki pokreti ili neaktivnost ih pogoršavaju. A u slučaju piriformnog sindroma, čak i sedenje može uvećati poteškoće i u roku od 15 minuta.

Bol nije samo na jednom mestu ...

Bolovi se šire iz donjeg dela leđa u druga područja:

• zadnjica
• zadnji deo butine
• listovi
• do stopala i celu nogu

Bol ima karakter pečenja, peckanja - bockanja, ali može biti i pulsirajuća.

Pogoršava se fizičkim naporom i aktivnošću. Ali i duže stajanje ili sedenje, ali i savijanje napred i kašljanje, kijanje.

Išijas se često manifestuje bolom noću.

Takođe je povezan sa drugim neurološkim problemima, kao što su:

• parestezija - neprijatan osećaj
  • mravinjanje
  • utrnulost
  • osećaj svraba
• smanjenje osetljivosti kože - neosetljivost kože
• slabljenje mišića donjeg udova
• smanjena napetost mišića duž nerva
• ograničenje pokretljivosti, problemi sa promenom položaja, savijanje kolena
• problemi sa izlučivanjem stolice ili mokraće
• seksualna disfunkcija

Pojava poteškoća:
Pojava teškoća od 30 do 50 godina
70-85% će doživeti bol u predelu lumbalne kičme najmanje jednom tokom svog života
2 - 3% ima radikularnu simptomatologiju korena

Prilikom traženja informacija o išijasu možemo naići i na termin lumbošijatični sindrom. Takođe je opisan lumbofemoralni sindrom. Dok bol se širi iz lumbalnog, odnosno slabinskog dela leđa do zadnjice ili butine.

Lumboišijadični sindrom karakteriše trijada simptoma:

1. poremećaj kičmene funkcije sa prisustvom kičmenog bloka (sa ograničenjem kretanja) i bolom
2. bol ili parestezije koje zrače u butinu, potkolenicu ili nogu
3. slabost mišića sa smanjenim tonusom mišića, napetost

Poteškoće mogu biti zasnovane na radikularnom sindromu ili pseudoradikularnom sindromu.

Tabela prikazuje osnovnu razliku između sindroma radikularnog korena i pseudoradikularnog sindroma

Lumboišijalgični sindrom

U literaturi i na internetu možete naići i na ovaj termin koji se kolokvijalno naziva išijas.

Lumbo + iši + jalgični.

Stručno ga nazivamo i skraćenicom LIS.

Trup + vezano za išijadični nerv + algija - bol = sindrom bola u predelu trupa i zadnjice.

To je termin koji se odnosi na bolna stanja u predelu lumbalnog dela kičme. Bol je praćen ograničenjem pokretljivosti i širenjem u donji ekstremitet.

Bol, peckanje, pečenje i drugi osećaji mogu se širiti u donji ekstremitet. Na osobu mogu uticati i drugi neurološki problemi. A to su, na primer, slabljenje mišića, poremećena osetljivost ili refleksi.

Dijagnozu će odrediti lekar na osnovu medicinske istorije, fizičkog pregleda i neurološkog pregleda. Na primer, takođe se ocenjuju i stav i držanje.

Metode snimanja koriste se da bi se utvrdio tačan uzrok poteškoća i to je rengen, CT i MRI. Pored toga, EMG - Elektromiografija se može dodati.

Diferencijalna dijagnoza je važna, čiji je zadatak da otkrije tačan uzrok poteškoća, može biti primer:

• lumbago - opšti naziv za bol u donjem delu leđa, bez iritacije išijadičnog nerva
• koksartroza - artroza zgloba kuka
• bolesti trbušne duplje
  • bolest čireva
  • žučne kolike
  • divertikulitis
  • tumor
• bolesti retroperitoneuma
  • bubrezi
  • Aneurizma abdominalne aorte
• ginekološke bolesti
  • kod žena, ektopična trudnoća
  • upale
  • tumor
• šindre
  • neuralgija nakon herpetične upale
• povrede
• vaskularne bolesti
• bolesti raka
• zapaljenje u kičmi
• psihološki uzroci

Poteškoće se mogu pojaviti samo jednom, ili se mogu ponoviti ili čak potrajati. Išijas može biti akutan ili hroničan.

U slučaju hroničnog oblika neophodan je stručni pregled i efikasan tretman kako bi se izbegle nepotrebne komplikacije. Naravno, isto važi iu slučaju akutnog oblika.

Tačan tok oboljenja zavisi od osnovnog uzroka.

Međutim, što je bol i drugi neurološki problemi manji, veća je verovatnoća težeg toka.

Bol počinje u donjem lumbalnom i lumbalnom delu.

Širi se iz predela glutealnog mišića - zadnjice, ide duž zadnje strane butine, ponekad i do lista. Bol može se proširiti kroz ceo donji ekstremitet do stopala.

Parestezije su takođe prisutne. To su neprijatni osećaji peckanja, utrnulosti ili svraba i peckanja. Za neke liče na smrzavanje. Parestezije su praćene smanjenjem osetljivosti kože.

Mišići su slabi, mlitavi. Problem je i mobilnost, promena položaja, ali i, na primer, dugo sedenje ili stajanje u jednom položaju – neaktivnost.

Bol je obično iznenadan i jak, oštar. Pogođena osoba se može nagnuti u stranu od zahvaćenog područja, što utiče na smanjenje bola. Stoji na udovima koji nisu pogođeni teškoćom. Oseća ukočenost na datom mestu.